رشد و تکامل کودکان خردسال
از سال ۱۹۹۰ میلادی توجه به برنامه های “رشد و تکامل کودکان خردسال” تبدیل به یک حرکت جهانی برای بسیاری از سازمان های بین المللی و کشورهای در حال توسعه شده است . برنامه های رشد و تکامل کودکان خردسال است برنامه هایی است که به تمام نیازهای رشدی کودکان از بدو تولد توجه می کند و خانواده ها و دولت ها را ترغیب می کند که با مجموعه ای از اصول و مبانی ، فرصت های متنوعی را برای رشد یکپارچه کودکان فراهم کنند . این برنامه ها شامل بهداشت ، تغذیه ، سلامت ، آموزش و محیطی پر تحرک و سالم برای ارتقا توانایی ها و مهارت های کودکان است.
بر اساس استانداردهای سازمان ملل ضروری است ۷۰درصد از کودکان زیر ۷ سال از برنامه های سازمان یافته رشد و تکامل کودکان خردسال بهره مند باشند. در نشست وزاری آموزش و پرورش دنیا در نشست بانکونک در سال ۱۹۹۵ میلادی کشور ایران نیز متعهد شده است که تا سال ۲۰۱۵ در قالب برنامه ” آموزش برای همه ” حداقل ۵۰ درصد از کودکان خردسال از این آموزش ها بهره مند شوند.
با توجه به این که تعهد ایران در این نشست یک تعهد ملی است ، بدین سبب تمام سازمان های دولتی ، غیر دولتی ، جامعه مدنی و بخش های مختلف جامعه می توانند در این حرکت مشارکت موثر و ارزشمند داشته باشند .
دلایل فراوانی وجود دارد که ضرورت پرداختن به برنامه های رشد و تکامل کودکان خردسال را از بدو تولد تا هشت سالگی ثابت می کند .
پژوهش ها ی فراوانی در سطح ملی و بین المللی نشان می دهد که توجه به بهداشت ، تغذیه ، آموزش های متناسب و هماهنگ با نیازهای رشدی ، عاطفی ، شناختی و اجتماعی کودکان موجب سلامت جسمی و روانی کودکان می شود .
محیط مناسب و توجه به رشد همه جانبه کودکان در عملکرد مغز ، ادراک ، توانایی یادگیری ، حافظه های کوتاه مدت و بلند مدت کودکان تاثیر می گذارد . بدین ترتیب کودکانی که از این نوع برنامه ها از دوران نوزادی خود بهره مند بوده اند ، آمادگی مناسب برای ورود به دبستان دارند ، در مدرسه دانش آموز موفق تری هستند، دوران تحصیلی را بهتر طی می کنند و در بزرگسالی شهروندان موثری برای جامعه خود هستند .
سازمان بین المللی High -Scope در تحقیق ۲۷ ساله خود نشان داده است کودکان خردسالی که از برنامه های سازمان یافته رشد و تکامل بهره مند بوده اند ، موفقیت های قابل توجه ای در زندگی خانوادگی ، اجتماعی و حتی حقوقی داشته اند . درصد افرادی که خانواده تشکیل می دهد و زندگی خانوادگی خود را ادامه می دهد به مراتب بیش از کودکانی بود که از این برنامه ها بی بهره بودند. این گروه از کودکان در بزرگسالی شغل هایی با درآمدهای خوب داشتند و در عین حال کمتر درگیر مسایل کیفری و جزایی شده بوده اند .
در تحقیقی مشابه که در بین کودکان محروم و فقیر چند کشور اروپایی و امریکایی از سال ۱۹۶۲ در جریان بوده است ، پس از سه دهه ثابت شده است که کودکانی که تحت پوشش برنامه های رشد و تکامل بوده اند ، پیشرفت چشمگیری نسبت به گروه های مشابه از جامعه خود بوده اند .
در سال ۱۹۹۰ میلادی ” موسسه ملی آموزش کودکان خردسال” NAEYC در کشور امریکا اعلام کرد که با سرمایه گذاری بر برنامه های رشد و تکامل کودکان خردسال توانسته اند تا هفت برابر صرفه جویی اقتصادی کنند . این گروه ثابت کرده است که برای هر یک دلار خرجی که برای این گروه سنی می شود ، تا ۱۶/۷ دلار در بزرگسالی برای برنامه های آموزشی ، بهداشتی و اجتماعی این گروه از کودکان صرفه جویی می شود .
بانک جهانی نیز بر اساس تحقیق های گسترده این صرفه جویی اقتصادی را ثابت کرده است و بدین سبب یکی از پروژه های مهم خود را از سال ۱۹۹۰ میلادی در کشورهای در حال توسعه را توجه به برنامه های رشد و تکامل کودکان خردسال متمرکز کرده است . بانک جهانی بسیاری از دولت ها را ترغیب می کند که برای دستیبابی به توسعه پایدار حتما برنامه های مراقبت برای رشد و تکامل کودکان خردسال در دستور کار ملی خود قرار دهند . بدین ترتیب این پژوهش ها نشان می دهد که برگشت اقتصادی به مراتب بالاتر از مخارجی است که در طی سال برای کودکان خردسال می شود .
تحقیق های بین المللی نشان می دهد کشورهایی که در آغاز سیاست گذاری برای طرح ها ملی جهت اقداماتی به نفع کودکان خردسال هستند باید از چند جنبه مطمئن باشند :
- برنامه هایی که سازماندهی می کنند باید جنبه فراگیری داشته باشد و همه کودکان از بدو تولد تا هشت سالگی از آن بهره مند شوند.
- برنامه تمام نیازهای رشدی کودکان را با هم ببیند و به بهداشت ، تغذیه ، آموزش و رشد عاطفی ، اجتماعی و شناختی کودکان یاری برساند.
- از آن جا که پرداختن به این مسایل در تمام دنیا توسط وزارت خانه ها و سازمان های مختلف سازماندهی و اجرا می شود ، لازم است که این گروه ها و سازمان ها در قالب یکی برنامه ملی هماهنگ و منسجم با یک دیگر همکاری کنند .
توجه به برنامه های رشد و مراقبت برای کودکان خردسال نیاز به یک بسیج همگانی توسط سازمان ها و بخش های مختلف جامعه دارد . چرا که توجه به این برنامه موجب بهبود سلامت ، موفقیت شخصی و مسوولیت پذیری شهروندان جامعه می شود .
کشور ایران با توجه به سنت و عرف غنی خود در حمایت از کودکان و هم چنین با داشتن تجربه های ملی و بومی در حمایت از کودکان خردسال پتانسیل خوبی برای اجرای این برنامه ی وسیع دارد.
جای خوشوقتی است که گروه های تخصصی ، دانشگاهی ، علمی و اجرایی متعددی در حوزه های بهداشت ، تغذیه و آموزش کودکان خردسال در ایران فعال هستند و با اتکا با این نیروها می توان اقدامات موثری را به نفع جامعه ی ایران انجام داد .