انجمن‌هاي منطقه‌اي براي آموزش كودكان خردسال، نهادهاي غيردولتي‌اي هستند كه با هدف گسترش آموزش كودكان در مناطق مختلف كشور مشغول به فعاليت‌‌اند. مسؤولان اين انجمن‌ها عموماً از مربيان، مديران، مدرسان و كارشناسان آموزش پيش از دبستان هستند كه در منطقه خود بسيار فعال‌اند.
هدف اين انجمن ها بيش از هر چيز كمك به گسترش برنامه‌هاي مراقبت براي رشد و تكامل كودكان خردسال در منطقه است. برنامه‌ريزي با توجه به شرايط فرهنگي و اجتماعي منطقه، هماهنگ‌سازي برنامه‌ها با نيازهاي كودكان در منطقه و هم چنين استفاده از امكانات موجود در محل به نفع كودكان خردسال و آشنا ساختن مربيان با روش‌هاي جديد آموزشي از جمله هدف‌هاي ديگري است كه اين انجمن‌ها دنبال مي‌كنند.
تاكنون در ۷ شهر اين انجمن‌ها فعاليت خود را آغاز كرده‌اند و يا در مرحله سازمان‌دهي برنامه‌هاي خود هستند. برگزاري ۴۳ كارگاه آموزشي، ۳ كارگاه در جستوجوي آينده، يك سمينار بزرگ، تأسيس دو مهد كودك براي كودكان محروم از آموزش و برگزاري اولين گردهمآيي انجمن‌ها در اردي‌بهشت ۷۹ در اهواز از جمله فعاليت‌هاي اين جمعيت‌ها بوده است.
در عين حال هر يك از اين انجمن‌ها فعاليت‌هاي متعدد ديگري را نيز در دستور كار خود دارند. دويمن گردهمآيي انجمن‌هاي منطقه‌اي بيش از هر چيز با اين هدف برگزار گرديد. تا يك بار ديگر نمايندگان اين نهادها فرصتي به دست بياورند تا از تجربيات هم مطلع شوند، راه‌كارهاي مناسب را از هم بياموزند و برنامه‌هاي خود را براي شش ماه آينده تنظيم كنند.
گردهمآيي اهواز نشان داد كه بيان كردن تجربيات از زبان نمايندگان بيش از هر چيز مي‌تواند انگيزه‌هاي مناسبي را براي تداوم فعاليت‌ها به وجود بياورد و انرژي بيش‌تري براي پيش‌برد كارها فراهم نمايند. قابل ذكر است كه انجمن‌هاي منطقه‌اي شعبات مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا نيستند، بلكه هر كدام از آن‌ها نهادهاي مستقلي هستند كه با هدفي مشترك در شهرهاي مختلف فعاليت مي‌كنند.
هيأت مديره مؤسسه معتقد است كه اين استقلال كاري موجب مي‌شود تا آن‌ها بتوانند فارغ از مسايل نظارتي و يا كنترل، فعاليت‌هاي ارزش‌مندي را به نفع كودكان خود انجام بدهند. اما مؤسسه خود را متعهد مي‌داند كه بتواند تجربيات خود را در انجام كارهاي گروهي، شيوه‌هاي سازمان‌دهي فعاليت‌ها و چه‌گونگي برنامه‌ريزي آموزشي با اين انجمن‌ها سهيم شود.
برگزاري دورههاي آموزشي، ارتباط مداوم با اين انجمن‌ها و در ميان گذاشتن راه‌كارهاي مناسب از جمله حمايت‌هاي مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا است. مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا اين آمادگي را دارد كه بتواند از تمامي گروه‌هاي فعال در زمينه‌ي برنامه‌هاي مراقبت براي رشد و تكامل كودكان خردسال در شهرستان‌هاي ايران حمايت كند قابل ذكر است كه طرح حمايت از انجمن‌هاي منطقه اي طرح مشتركي است كه مؤسسه با هم‌كار و پشتيباني صندوق كودكان سازمان ملل(يونيسف) انجام مي‌دهد.
اهداف انجمن های منطقه ای
انجمن‌هاي فوق در هر شهرستان با توجه به تنوع ساختار، مديريت و شيوه‌هاي كار هر كدام از يك اهداف كلي و هماهنگ پيروي مي‌كنند. اين اهداف اگرچه براي همه‌ي اين انجمن‌ها يكسان است، اما هر انجمني براساس امكانات، موقعيت و توانايي‌هاي موجود برنامه‌هايي را در دست كار خود دارند. اين اهداف عبارتنداز:
هماهنگ كردن فرصت و امكانات
تحقيقات روان‌شناسان، پزشكان، روان‌پزشكان و متخصصان تعليم و تربيت ثابت كرده است كه كودكان از بدو تولد خود آمادگي كامل براي ارتباط با محيط پيرامون خود دارند. اين تحقيقات ثابت كرده است كه سن تربيت‌پذيري مغز در حدود سني صفر تا دو سال در بالاترين ميزان خود است و تقريباً در ۷ سالگي اين توانايي افت آشكاري پيدا مي‌كند.
به عبارت ديگر بهترين فرصت براي به وجود آوردن يك ساختار با هوش‌مندي بالا و با خلاقيت‌هاي توان‌مندي تا سن ۷ سالگي است. پس از آن تجربه‌هاي افراد گسترده‌تر مي‌شود كه اين گستردگي مبتني بر زير بنايي است كه تا هفت سالگي پايه‌گذاري شده است.
اما متأسفانه در بسياري از كشورها از ۷ سالگي سرمايه‌گذاري‌هاي رسمي براي آموزش و توجه به كودكان آغاز مي‌شود. به عبارت ديگر تناقض بين سرمايه‌گذاري و فرصت‌هاي مغزي وجود دارد كه نمودار زير نشان دهنده‌ي اين تناقض است.
سن تربيت‌پذيري مغز
…. سرمايه‌گذاري
۶۰ ۵۰ ۴۰ ۳۰ ۲۰ ۱۵ ۷ ۵ ۲ ۰
در حالي كه برنامه‌ريزان در كشورهاي توسعه يافته تلاش كرده‌اند كه اين دو محور را يعني فرصت‌ها و امكانات را هماهنگ با يك‌ديگر كنند يعني از همان ابتدا براي بهداشت، تغذيه، آموزش، توجه عاطفي سرمايه‌گذاري كنند تا كودكان بتوانند از حداكثر استعدادهاي خود استفاده كنند. نمودار زير نشان دهنده‌ي اين هماهنگي است.
تربيت پذيري مغز
…. سرمايه‌گذاري
۶۰ ۵۰ ۴۰ ۳۰ ۲۰ ۱۵ ۷ ۵ ۲ ۰
بدين ترتيب يكي از اهداف انجمن‌هاي منطقه‌اي در هر شهرستان اين است كه با برنامه‌هاي مختلف و با مشاركت سازمان‌هاي دولتي و غير دولتي و با اتكاء به امكانات مردمي سعي كنند تا فرصت‌هاي متعددي براي سرمايه‌گذاري ويژه‌ي كودكان خردسال به وجود بياورند.
فراگير كردن آموزش كودكان خردسال
استفاده از برنامه‌هاي آموزشي متناسب با نيازها و توانايي هر كودك حق طبيعي كودكان است. در ايران در حد بسيار ناچيزي از كودكان امكان دست‌يابي به برنامه‌هاي پيش دبستاني دارند. بدين سبب فراگير كردن اين دوره از آموزش يكي ديگر از اهداف اين انجمن‌هاست.
معرفي اهميت اين دوره سني، آگاه‌سازي و الدين درباره‌ي آموزش پيش از دبستان، گردش برنامه‌هاي غير رسمي، ترويج برنامه‌هاي مراقبت براي رشد و تكامل كودكان خردسال و پيدا كردن راه‌ها و روش‌هاي عمومي ساختن اين آموزش‌ها جدا از قالب مهدكودك از فعاليتهايي است كه در اين بخش بايد انجام داد.
شناخت، تخصص و تحقيق در زمينه‌ي آموزش پيش از دبستان
همان قدر كه عمومي ساختن آموزش پيش دبستاني اهميت دارد، توجه به بالا بردن دانش، آگاهي، نگرش و تخصص‌هاي ويژه در شناخت كودك، كار با كودكان و روش‌هاي مدرن وخلاق آموزشي به مراتب مهمتر است.
يكي از وظيفه‌هاي اين انجمن‌ها كمك به ارتقاء تخصصي مربيان و مراقبيني است كه با كودكان خردسال كار مي‌كنند. برگزاري دورههاي آموزشي، سمينار، همايش، كارگاه، سخنراني، جلسات بحث و گفت‌و‌گو و… از جمله فعاليتهايي است كه در اين زمينه انجام خواهد شد.
منطبق كردن برنامه‌هاي آموزشي با نيازهاي منطقه
اين حق كودكان است كه بتوانند براساس نيازها، توانايي‌ها و سليقه‌هاي فردي و گروهي از آموزش‌هاي متناسب بهره‌مند شوند. اين انجمن‌ها موظف هستند كه براساس نيازهاي كودكان در منطقه خود برنامه‌ريزي كنند. شناسايي نيازهاي كودكان، اولويت‌بندي نيازها، شناسايي امكانات موجود و اقدام به نفع كودكان از جمله برنامه‌هاي اين بخش است. اين حركت مي‌تواند به غير از متمركز شدن آموزش پيش دبستان و هماهنگ شدن برنامه‌ها با توجه به اصل تفاوت‌هاي فردي، فرهنگي، قومي، اقليمي، مذهبي و… ياري برساند.
با توجه به اين هدف، هر انجمن با توجه به امكانات و توانايي نيروهاي خود برنامه‌هاي مختلفي را تدارك مي‌بينند. در هر برنامه توجه به نكته‌هاي زير نيز ضروري شناخته شد:
به برنامه‌هايي توجه شود كه به نفع همه‌ي كودكان منطقه باشد
از آن جا كه فراگير كردن برنامه‌هاي آموزش كودكان خردسال يكي از اهداف كلي اين انجمن‌ها به شمار مي‌آ‌يد، ضروري است كه به برنامه‌هايي توجه شود كه عموم كودكان منطقه بتوانند از آن استفاده كنند.
ادغام نيازهاي كودكان
حوزه‌هاي رشد كودكان در هم تنيده است. بدون رشد جسمي خوب، رشد شناختي كودك امكان‌پذير نيست. ادغام برنامه‌هاي مرتبط به رشد، تغذيه، بهداشت، تكامل و… مي‌تواند در قالب برنامه‌هاي آموزش كودكان خردسال قرار بگيرد.
ترويج تغذيه با شير مادر، توجه به بيماري‌هاي كودكان در منطقه، سوءتغذيه، بهداشت عمومي و… در اين امر بسيار مهم و ضروري است.
توجه به كودكاني كه نيازهاي ويژه‌‌اي دارند
فراگير كردن آموزش كودكان بيمار، كودكان مستقر در كوچه و خيابان، كودكان پناهنده، كودكان دو زبانه، كودكان كارگر، كودكاني كه با قانون در تعارض هستند، كودكان اقليت‌هاي مذهبي و… از جمله گروه‌هاي كودكاني هستند كه در برنامه‌ريزي‌ها بايد به آن‌ها توجه نمود.
پيمان جهاني حقوق كودك
شناخت هر چه دقيق‌تر پيمان حقوق كودك، معرفي آن در سطح منطقه، آشنا كردن والدين و رسانه‌ها با اين حقوق و مهمتر از همه آشنا ساختن كودكان با حقوق خود از جمله اصولي است كه در برنامه‌ها بايد رعايت شود.
پيمان رفع تبعيض از زنان
بدون پرداخت به حقوق زنان نمي‌توان حقوق كودك را در سطح عمومي گسترش داد. حقوق كودكان هم‌پايي حقوق زنان است و بايد با توجه به اين دو اصل برنامه‌ها را تنظيم نمود.
حقوق بشر
توجه به اعلاميه حقوق بشر به عنوان ركن اصلي حقوق انساني ضروري است. زير مجموعه‌هاي اين حقوق را بايد شناخت و در مسير احقاق اين حقوق بايد تلاش كرد.
بيانيه فرهنگ صلح
با توجه به دهه‌ي ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ به عنوان دهه‌ي فرهنگ صلح و نفي خشونت بر عليه كودكان، پرداختن به بيانيه فرهنگ صلح تهيه شده در مؤسسه پژوهشي كودكان دنيا بسيار ضروري است.
به هر يك از مفاد اين بيانيه بايد توجه نمود و برنامه‌هايي را كه در راستاي ترويج و گسترش اين مواد است در رأس برنامه‌ها قرار داد.
بدين منظور جدا از انواع كارگاه‌هاي آموزشي كه مي‌تواند تخصص مديران، مربيان و مراقبين كودك را افزايش دهد. اجراي كارگاه‌هاي زير در دهه‌ي منطقه به شكل فراگير پيش‌نهاد گرديد:
- كارگاه صلح
- كارگاه رفع تبعيض جنسي
- كارگاه حقوق كودك
برنامه سازمانی انجمن‌های منطقه‌ای
در بخش ديگر برنامه به ساختار سازماني انجمن‌ها پرداخته شده و موارد زیرین اعلام گرديد:
- تلاش براي جلب هم‌كاري سازمان‌هاي دولتي و غير دولتي در منطقه با انجمن
- معرفي انجمن در سطح جامعه
- هم‌كاري مستمر با سازمان‌هايي كه خدمات آن‌ها براي اقشار محروم جامعه است
- تلاش براي شناخت شيوه‌هاي مشاركت در درون سازمان
- اجراي طرح‌هاي مشاركتي در سطح هيأت مديره و اعضاي انجمن
- ثبت انجمن در سازمان ثبت شركت‌ها به عنوان انجمن‌هاي غير تجاري
- برگزاري گردهمآيي در جستوجوي آينده براي تعيين برنامه‌ها